Hormonale oorzaken: het onvermogen tot ovulatie of anovulatie

Als vrouwen onvruchtbaar zijn omdat er geen eicel vrijkomt (anovulatie), dan is dat meestal te wijten aan hormonale problemen veroorzaakt door een gebrekkige werking van de hypofyse of de hypothalamus. (De hypofyse is een klier in de hersenen die controle uitoefent over alle andere hormoonklieren ; de werking van de hypofyse wordt geregeld door de hypthalamus).

Er zijn echter ook andere mogelijke oorzaken van anovulatie:

• Hyperprolactinaemie is een overmatige productie van het hypofysehormoon dat bij vrouwen de melkproductie reguleert en tot anovulatie kan leiden.

• Sommige chronische ziektes zoals schildklierproblemen of diabetes kunnen ook verantwoordelijk zijn voor het onvermogen tot ovulatie.

• Op de eierstokken kunnen cysten voorkomen die de normale werking ervan verstoren. In dit geval moet de geschikte medicatie genomen worden of moeten deze cysten verwijderd worden. Er zijn een aantal symptomen die wijzen op de aanwezigheid van cysten:

- het uitblijven van menstruatie - onregelmatige menstruatie - weinig bloedverlies tijdens menstruatie

Dankzij bloedanalyse (dosis progesteron in bloed, hoeveelheid prolactine, follikel stimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH) en oestrogeen) is het mogelijk de hormonale oorzaken van anovulatie op te sporen.

Na het opmaken van deze balans wordt dikwijls een hormonenbehandeling voorgesteld. De eisprong of ovulatie kan ook uitgelokt worden door ovulatieopwekkende medicijnen die reeds duizenden vrouwen gelukkig hebben gemaakt dankzij hun efficiënte werking.

Mogelijke anatomische oorzaken

• De zaadcellen en de eicel kunnen elkaar niet ontmoeten omdat de eileider onvoldoende doordringbaar is. Meestal liggen endometriose of een ontsteking in het bekken aan de basis van deze ondoordringbaarheid.

Bij endometriose bevinden piepkleine stukjes menstruerend baarmoederslijmvlies (het weefsel aan de binnenkant van de baarmoeder) zich op diverse plaatsen in de buikholte, de eierstokken en de eileiders. In plaats van geëvacueerd te worden tijdens de menstruatie, gaan die stukjes ‘verdwaald' baarmoederslijmvlies dus de doorgang verhinderen van de eicel. Dit gaat dikwijls gepaard met ontstekingen die de eileiders kunnen beschadigen.

• Een ontsteking in het bekken (PID, pelvic inflammatory disease), die de eileiders, de eierstokken, de baarmoeder en de baarmoederhals kan aantasten, wordt veroorzaakt door een seksueel overdraagbare parasiet (chlamydia). In vele gevallen leidt deze infectie door chlamydia tot verstopte eileiders. Een hoge dosis antibiotica of chirurgie kunnen hier in sommige gevallen soelaas bieden.

• Problemen zoals een baarmoeder met een afwijkende vorm of de aanwezigheid van een fibroom (vleesboom) kunnen het bevruchte ei verhinderen zich in te nestelen. Een fibroom is een goedaardig gezwel uitgaande van de baarmoeder en kan via een gynaecologisch routineonderzoek opgespoord worden.

Het dragen van een spiraaltje kan ook leiden tot ontstekingen in de baarmoeder.

• Sommige vrouwen zijn allergisch aan het sperma van hun partner. Bijgevolg maken ze antilichamen aan die de zaadcellen aanvallen voor ze de eicel hebben kunnen bevruchten.

Ontstekingen in de eileiders gaan zelden gepaard met symptomen dus in dat geval wordt de onvruchtbaarheid pas enkele jaren later vastgesteld. Pijnlijke menstruatie of pijnlijke seksuele betrekkingen kunnen nochtans een aanwijzing zijn. Dankzij chirurgische ingrepen kunnen de afwijkingen van de eileider (verstopping, tumor, gezwel) verholpen worden. Endometriose wordt in de meeste gevallen met medicatie behandeld maar soms blijkt het noodzakelijk verdwaald baarmoederslijmvlies chirurgisch te verwijderen.

Onvoldoende baarmoederslijmvlies

Het baarmoederslijmvlies is een losmazig en sponzig bindweefsel dat geproduceerd wordt door kleine kliertjes in de baarmoederhals. Dit slijmvlies verhindert bacteriën door te dringen tot de baarmoeder en helpt de mannelijke zaadcellen zich voort te bewegen bij hun tocht op weg naar de eicel.

Als er dus te weinig baarmoederslijmvlies wordt aangemaakt als gevolg van een infectie, een hormonaal probleem of een operatie, dan is het voor de zaadcellen onmogelijk zich in de baarmoeder te verplaatsen. Om een eventueel tekort aan baarmoederslijmvlies vast te stellen, wordt een stukje baarmoederslijmvlies afgenomen voor de eisprong nadat het paar gemeenschap heeft gehad. (Deze test wordt postcoitale test genoemd).